เกร็ดความรู้ ผ้าฝ้ายย้อมคราม และ ผ้าฝ้ายหมักโคลน

1. ลวดลายผ้าฝ้ายย้อมคราม 

ลวดลายผ้าฝ้ายย้อมครามโดยปกติที่ทราบกันทั่วไปจะมี ลายน้ำไหลเล็ก-ใหญ่ ลายสีครามล้วน ลายมัดหมี่ ลายสีครามล้วนคั่นหมี่ ลายคั่นแถบ ลวดลายผ้าที่ได้ขึ้นอยุ่กับไอเดียของผู้ที่ทอและมัดย้อม ซึ่งมีลักษณะไม่ซ้ำ และสีที่ได้ขึ้นอยู่กับการย้อมของแต่ละคน และความต้องการของผู้ที่ย้อมและทอผ้า ลวดลายและสีผ้าสามารถผลิตได้ตาม รายการสั่งซื้อที่ลูกค้าต้องการ ลูกค้าที่สั่งซื้อผ้าอาจได้ลวดลายที่คลายกับผ้าที่สั่งซื้อ 

2. สีที่ใช้ย้อม     

 สีน้ำเงิน(คราม) ผลิตจาก ต้นคราม ซึ่งสามารถกำหนดให้มีสีเข้มและสีอ่อนได้ตามต้องการขึ้นอยู่กับจำนวนการย้อม

- สีน้ำเงินเข้ม ย้อมประมาณ 7-8 ครั้ง

- สีน้ำเงินกลาง ย้อม 3 ครั้ง

- สีน้ำเงินอ่อน ย้อม 1 ครั้ง

2. สีน้ำตาล ผลิตจากเปลือกต้นประดู่ แล้วลงโคลน

3. สีเขียว ผลิตจากเปลือกต้นลิ้นฟ้ากับเปลือกต้นมะม่วงผสมกันนำเส้นฝ้ายลง

    หมักโคลน1ครั้ง แล้วค่อยลงสีเขียวที่ได้จากเปลือกต้นลิ้นฟ้ากับเปลือกต้นมะม่วง
4. สีเหลือง ผลิตจาก เปลือกต้นลิ้นฟ้าผสมกับเปลือกต้นมะม่วง โดยไม่ต้องลงโคลน

5. สีแดงแกมส้ม ผลิตจาก ขมิ้นผสมเปลือกประดู่และปูนขาวขาว

6. สีแดงอ่ำ ผลิตจากครั่ง

       ขั้นตอนในการทำผ้าหมักโคลนนั้นไม่ได้ยุ่งยากซับซ้อนมากนัก เริ่มจากการย้อมเส้นฝ้ายสีขาวด้วยคราม ซึ่งจะใช้เวลานานนับชั่วโมงกว่าสีจะติดตามต้องการ แล้วนำเส้นฝ้ายไปผึ่งแดดให้แห้งและซักน้ำครามออก นำกลับไปผึ่งแดดอีกครั้งหนึ่ง จึงนำมาทอตามลวดลายที่กำหนดตามเอกลักษณ์ของผ้าทอบ้านนาต้นจั่น ซึ่งลวดลายส่วนใหญ่ลอกเลียนแบบจากธรรมชาติ เช่น ลายผักแว่น ลายดอกพิกุล

       การยอมสีผ้าของผ้าหมักโคลน จะเป็นการย้อมผ้าที่ใช้สีธรรมชาติ ซึ่งแต่ละสีก็จะได้มาจากเปลือกไม้ ใบไม้หรือดอกไม้ อาทิ ต้นมะกอก ต้นหว้า ให้สีเขียวครีม ใบสะเดาให้สีเขียว แก่นขนุนให้สีเหลืองอมเขียว เป็นต้น ในขั้นตอนนี้ใช้เวลาประมาณชั่วโมงครึ่ง และจะต้องใส่เกลือลงไปเพื่อไม่ให้สีตก และใส่ผงซักฟอกเพื่อไม่ให้ผ้าหดตัว ซึ่งเป็นอีกหนึ่งเคล็ดลับของภุมิบัญญาท้องถิ่น